Eigenlijk is het niet uit te leggen wat er bij een familieopstelling gebeurt; je ‘weet’ pas wat een opstelling is en vooral wat het met je doet, als je het ervaart. Toch kan het fijn zijn om een idee te hebben van wat er zoal gebeurt bij een opstelling. Hierbij mijn nobele poging.
Ook al heb je nog nooit een familieopstelling bijgewoond en weet je niet (zo goed) wat het is, je kán het. Je hebt er geen speciale skills of ervaring voor nodig. Wat wel helpt is een zekere nieuwsgierigheid naar het ervaren van een opstelling en naar je eigen patronen. Iets waar je nu mee zit, blijkt vaak een uiting van een terugkerend patroon en heeft een onderliggende dynamiek. In een opstelling wordt dat zichtbaar. Dat levert nieuwe inzichten op. Je zou een opstelling kunnen zien als een pressure cooking coachingsessie.
In deze blogpost lees je wat je kan verwachten bij een familieopstelling, je krijgt een voorbeeld van een opstelling en je leest over dat geheimzinnige element van opstellingen: het onverklaarbare.
Wat er gebeurt bij een familieopstelling
Op een oppervlakkig niveau is een familieopstelling een bizar schouwspel. Rationeel niet te verklaren. We hebben onder het oppervlak te kijken, in het onderbewuste, wat zo’n 97% van ons denken, voelen en handelen aanstuurt. Ons onderbewuste is buitengewoon intelligent en in staat om informatie op te vangen die voor ons bewuste niet merkbaar is.
In een familieopstelling staan totaal onbekende mensen voor leden van de familie van de vraagsteller of voor iets anders, zoals een eigenschap van iemand, een blokkade, verlangen of nog iets anders. Elke speler, representant genoemd, neemt een plek in in de ruimte en gedraagt en voelt zich op wonderlijke wijze precies zo als de speler die hij of zij vertegenwoordigt. Zonder deze te kennen. De vraagsteller kijkt toe.
Het kan gebeuren dat een representant het benauwd krijgt en weg wil. Precies zoals het desbetreffende familielid heeft gedaan; het contact verbroken met zijn familie. Een andere representant voelt zich genegeerd en zet zichzelf pontificaal in het midden zodat hij niet meer te negeren is. Hij wil gezien worden. Weer een ander voelt zich intens verdrietig. Een emotie die blijkt te kloppen met hoe dat familielid zich van binnen voelt omdat hij een ander pijn heeft gedaan. Laatst nog zocht iemand in een opstelling een rustig plekje om lekker te kunnen vissen. Dat bleek precies wat diegene waar hij voor stond altijd doet om even weg te kunnen zijn.
Naast de emoties en gevoelens, geven de plek en kijkrichting van de representanten ook informatie over wat er aan de hand is en welke verbanden er zijn. Bij het ontvouwen van de opstelling wordt zichtbaar wat er aangekeken mag worden. Vaak geeft dat al een inzicht bij de vraaginbrenger. Vervolgens gaan we verder verkennen wat er speelt: welk systemisch principe heeft aandacht nodig, wat gebeurt er met de verschillende spelers als er aandacht wordt besteed aan dat principe, en welke helende bewegingen kunnen er gemaakt worden? Een helende beweging is een constructieve stap die de (representant van) de vraaginbrenger maakt. Vaak is het een innerlijk loslaten van iets of iemand, een perspectiefverandering of een besluit een andere route te bewandelen. Dit wordt geuit met helende zinnen en bewegingen, zoals het openen van je handen naar de ander, iets teruggeven, of het leunen tegen iemand. Je voelt het in je lijf.
Voorbeeld van een opstelling
Tijd voor een voorbeeld. Waargebeurd, met fictieve namen om de anonimiteit te waarborgen. Christel mag bepalen wie voor haar vader staat, wie voor haar moeder en wie voor haarzelf. We werken met nummers die een speler vertegenwoordigen, zodat spelers niet weten voor wie ze staan. Christel en ik weten wel wie welke speler vertegenwoordigt. Nadat Christel de drie representanten gevraagd heeft, nodig ik ze uit om hun neiging te volgen. De vader gaat zitten op een poef, (de representant van) Christel staat tegenover de vader en naast de moeder. ‘De echte Christel’ kijkt toe en voelt mee. De moeder houdt haar kaken stijf op elkaar, kijkt naar beneden en voelt zich onrustig. Christel heeft met haar te doen en wil haar ontlasten. De vader heeft zin om te spelen en lol te maken maar voelt zich tegengehouden door wat er zich tegenover hem afspeelt, de zwaarte ervan. Hij blijft dus maar zitten.
Christel zit met open mond te kijken. Dit is nieuw voor haar en tegelijkertijd voelt het zo kloppend. Ze erkent dat het er is. Dat dit een onderliggende dynamiek is bij haar en haar ouders. Ze ziet het, het brengt haar verdriet.
In de opstelling laat ik speler Christel vervangen door de echte Christel. Ik vraag haar om naar haar moeder toe te draaien. De moeder kijkt op en ziet Christel nu pas goed. Christel heeft uit liefde een emotionele last van haar moeder op zich genomen en het is nu tijd om deze terug te geven. Ik begeleid haar met helende zinnen en bewegingen in het teruggeven van de last aan haar moeder. Wat een opluchting, en wat een liefde die er weer stroomt tussen hen. Het is duidelijk zichtbaar en voelbaar. De vader fleurt er ook helemaal van op. Hij staat op en komt voorzichtig dichterbij.
Ik laat de spelers hun kloppende positie innemen en onthul wie staat voor wie. Er daalt rust neer. Om het te bekrachtigen laat ik Christel, haar vader en haar moeder enkele helende zinnen uitspreken. En Christel voelt zich vrij om haar ouders een knuffel te geven. Daarna kan ze zich omdraaien om haar eigen leven te gaan leven, met de steun van haar ouders in haar rug. Dat gevoel slaat ze op.
Het onverklaarbare
In een opstelling zien we de posities die spelers ten opzichte van elkaar hebben, we voelen mee wat ze voelen, we kunnen onderzoeken wat er niet kloppend is. En toch is er meer. Een deel wat onverklaarbaar is. Dit wordt ook wel het alwetende veld genoemd. Het gaat ons bewuste brein te boven. We kunnen ons er wel voor openstellen, door te vertrouwen op wat zich ontvouwt in de opstelling. Dat betekent dat we niet vooraf bedenken wat er aan de hand is of welke oplossing geschikt zou zijn. We starten vanuit ‘het lege midden’, vanuit het niet-weten.
Deze mix van analyseren en voelen, van leiden en overgave, is waar de crux zit. Ik heb ervaren dat wanneer deze elementen er allemaal zijn bij mij (of een andere begeleider), het helende effect van een opstelling prachtig krachtig is. Met recht een pressure cooking coachingsessie.
Ben je nieuwsgierig geworden en wil je eens familieopstellingen ervaren? Of je nu wel of geen ervaring hebt, je bent welkom op een van onze opstellingen(mid)dagen. Aanmelden doe je hier; onderin vind je de data.
Comments